W środę, 9 grudnia, w siedzibie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego odbyła się ceremonia wręczenia certyfikatów wpisu kultury bartniczej na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości depozytariuszom kultury bartniczej oraz osobom i instytucjom zaangażowanych w ochronę tego elementu niematerialnego dziedzictwa.

Kultura bartnicza to piękna tradycja – autentyczna, wyrastająca z historii całych regionów. Gratuluję wszystkim, dzięki którym możemy się cieszyć drugim po szopkarstwie wpisem na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO - powiedziała prof. IH PAN Magdalena Gawin, podsekretarz stanu w MKiDN, Generalny Konserwator Zabytków, podczas uroczystości wręczenia certyfikatu wpisu kultury bartniczej na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości.

Wiceminister kultury zwróciła również uwagę na potrzebę zapewnienia pszczołom dobrych warunków do życia i do rozwoju.

Musimy pamiętać o pszczołach, zwłaszcza teraz - w czasach, kiedy jednym z najbardziej palących problemów jest zmiana klimatu i związane z nią negatywne zjawiska. Mam nadzieję, że ten wpis zwróci uwagę współczesnych na problemy, na wyzwania, które przed nami stoją – powiedziała podsekretarz stan

Podczas uroczystości wiceminister Gawin przekazała certyfikaty depozytariuszom wniosku - autorowi filmu załączonego do wniosku o wpis kultury bartniczej na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości - prof. Krzysztofowi Heyke, przedstawicielom Kurpiowskiego Bractwa Bartnego oraz Bractwa Bartnego Augustów i reprezentantowi Lasów Państwowych w Spale.

Informacje pobrano ze strony Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego:

https://www.gov.pl/web/kultura/bartnicy-odebrali-certyfikat-unesco

Działania związane z bartnictwem na terenie Nadleśnictwa Augustów są prowadzone od kilkunastu lat. Pierwsza kłoda bartna została zawieszona w kwietniu 2011 roku  przy współpracy z Wigierskim i Biebrzańskim Parkiem Narodowym.

Samodzielne działania nadleśnictwo zapoczątkowało w roku 2012, czego efektem była wydziana po raz pierwszy od ponad stu lat barć w leśnictwie Czarny Bród przy współpracy z Parkiem Narodowym Szlgan Tasz z Baszkirii Rosja dnia 06 kwietnia 2013 roku.

Kolejnym etapem było opracowanie, złożenie i uzyskanie dofinansowania na projekt  pn.„ Tradycyjne bartnictwo ratunkiem dzikich pszczół w lasach” współfinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego EOG 2009-2014 ( Fundusze Norweskie) w ramach programu Operacyjnego PL02 „ ochrona różnorodności biologicznej i ekosystemów”. Umowę podpisano 08.08.2014 r w Warszawie pomiędzy Ministerstwem Środowiska, w imieniu którego działa NFOŚIGW a Nadleśnictwem Augustów.

Całkowity koszt wydatków kwalifikowalnych realizacji Projektu wynosił 1 289 600 zł. Poziom dofinansowania stanowił 85 % kosztów kwalifikowalnych, czyli 1 096 160 zł.

Nadleśnictwo Augustów jako  beneficjent projektu, podpisał umowy partnerskie z poszczególnymi jednostkami: Nadleśnictwo Browsk, Nadleśnictwo Maskulińskie, Nadleśnictwo Supraśl, SGGW w Warszawie (opieka, morfologia i biologia dzikich ras pszczół.), Uniwersytet w Białymstoku (Wydział Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, działanie obserwacja i analiza sytuacji prawnej, szukanie rozwiązań, szkolenia, dyżury prawnicze i wydanie monografii.)

Zgodnie z harmonogramem wydatkowania środków projekt składał się z 8 działań w ramach, których należało wykonać poszczególne  zadania m.in.: konferencje i warsztaty, ekspozycje edukacyjne, ścieżki i punkty edukacyjne, publikacje, promocja, strona internetowa, patronat naukowy i osłona naukowa- aspekty prawne.

Kolejnym działaniem było opracowanie, złożenie i uzyskanie Decyzji Ministra Klimatu i Środowiska o przyznaniu dofinansowania z dnia 09.06.2021 roku na realizację projektu:

„Puszcza Augustowska i bartnictwo szansą na uratowanie ostatniej ostoi pszczoły   augustowskiej. LP- lasy pszczołom pszczoły lasom” Program „Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu” MF EOG 2014-2021.

Projekt jest realizowany w latach 2021 -2024. Celem projektu jest stworzenie nowych i poprawa istniejących warunków bytowania zapylaczy w lesie oraz przywrócenie pierwotnej rasy pszczoły augustowskiej linii M co pozwoli na zwiększenie odporności ekosystemu leśnego na negatywne zjawiska wynikające ze zmian klimatu oraz aktywną ochronę zagrożonych gatunków.

Projekt jest realizowany na terenie pięciu nadleśnictw Puszczy Augustowskiej: Augustów, Głęboki Bród, Płaska, Pomorze i Szczebra (łączna ogólna powierzchnia 93 288 ha). Projekt nawiązuje do zrealizowanego w latach 2014-2016 projektu-Tradycyjne bartnictwo ratunkiem dzikich pszczół w lasach. Proponowane działania: łąki kwiatowe-pożytkowe, sady-remizy leśne, oczka wodne, mini pasieki leśne wpłyną w istotny sposób na zwiększenie różnorodności biologicznej tak w świecie zwierząt jak i roślin nie tylko w miejscu realizacji ale w całej Puszczy.

W nadleśnictwach biorących udział w projekcie zostaną wykonane działania:

- zorganizowanie 2 konferencji i 2 warsztatów,

- wykonaniem barci i kłód bartnych oraz opieka nad nimi,

- zadania ochronne składające się z m.in.: zakładania łąk kwiatowych i remiz-sadów, wykonanie oczek

wodnych

- zakupy niezbędnego sprzętu do wykonywania i obsługi kłód, barci i mini pasiek,

- wydanie publikacji,

- promocja projektu,

-badania pszczół.

Efektami projektu będzie przywrócenie w ekosystemach leśnych rodzimej rasy pszczoły augustowskiej i wielu innych gatunków zapylaczy co znacząco podniesie różnorodność biologiczną. Poprawa stanu lasu oraz uratowanie czystości genetycznej pszczoły augustowskiej uchroni przed napływem obcych ras pszczół. Umożliwi także opracowanie i wdrożenie planów zarządzania w lasach uwzględniających rolę zapylaczy. Powstałe łąki kwietne i sad-remizy zmniejszą monolityczność ekosystemów leśnych i poprawią walory krajobrazowe. Oczka wodne poprawią retencję wody w lesie.

Imprezą która najbardziej promuje bartnictwo nie tylko w Puszczy Augustowskiej jest organizowane przez nadleśnictwo od 2014 roku Barciowisko – impreza polegająca na rywalizacji dwuosobowych zespołów przy dzianiu kłody bartnej. Dodatkowo pracownicy nadleśnictwa bardzo często byli i są zapraszani do wzięcia udziału z prelekcjami i pokazami dziania barci i kłód bartnych podczas imprez organizowanych przez samorządy, parki narodowe i krajobrazowe, muzea itp. na terenie całej Polski. Na terenie Nadleśnictwa Augustów realizowany był film „Łowcy miodu” w reżyserii P. Krystiana Matyska (uzyskał „Zielonego Oskara” Widscreen Festival w Bristolu oraz nagrodę Panda Award 2016 w kategorii People and Nature). Bardzo liczne relacje telewizyjne i prasowe, zarówno w kraju i za granicą  znacząco rozpowszechniły wiedzę o bartnictwie i tradycjach bartnych w Polsce. Popularyzacja bartnictwa przyczyniła się do powstania stowarzyszeń i fundacji bartnych jak np. Bractwo Bartne zarejestrowane w KRS w lipcu 2013 roku.