Asset Publisher Asset Publisher

Zurück

Wczesnowiosenne dary runa leśnego

Wczesnowiosenne dary runa leśnego

Choć pierwszy dzień kalendarzowej wiosny przypada 21 marca, to za klimatyczną wiosnę uznaje się czas, gdy średnie dobowe temperatury powietrza wahają się pomiędzy 5 a 15 °C.Granica pór roku zdaje się pomału zacierać co sprzyja wydłużaniu się stanów przejściowych (przedwiośnia i przedzimia).

 

Przedwiośnie rozpoczyna się wraz z pyleniem określonych gatunków drzew takich jak: leszczyny, olchy czarnej. W runie lasów liściastych pojawiają się białe dywany śnieżyczki przebiśnieg zwanej pospolicie przebiśniegiem. Towarzyszyszem przebiśniegów jest przylaszczka pospolita  (Hepatica nobilis Mill.)o fioletowych kwiatach, która lubi wilgotne środowisko lasów liściastych.  Podczas wiosennych spacerów po lesie łatwo ją zauważyć, jej fioletowe kwiaty silnie kontrastują z zeschniętymi liśćmi. Przylaszczka ze względu na swoje walory estetyczne jest chętnie uprawiana w przydomowych ogródkach.

Nadmierne pozyskiwanie przylaszczki do domowych ogródków, kwiatów na wiosenne targi oraz liści do celów farmaceutycznych doprowadziło do zmniejszenia się liczby stanowisk tego gatunku. Dlatego też w roku 2001 przylaszczka została objęta ochroną częściową, zaś w roku 2004 już ochroną ścisłą. Dodatkową formą ochrony tych pięknych kwiatów jest szczególne dbanie o nie w rezerwatach przyrody i parkach narodowych, także wraz z buczynami, w których występuje, jest objęta ochroną w sieci Natura 2000. Niestety ten piękny kwiat cieszący nasze oczy wczesną wiosną jest rośliną trującą, kontakt z trującą substancją wydzielaną przez przylaszczkę np. podczas jej zerwania wywołuje zaczerwienienie i obrzęk skóry, któremu towarzyszy piekący ból i pęcherze. Natomiast jej spożycie powoduje zatrucie, podrażnienie całego układu pokarmowego oraz nieodwracalne uszkodzenie nerek. Jednakże, przylaszczki nie należy niszczyć, gdyż stanowi ona wiosenne pożywienie saren odpornych na jej trujące działania.

Kolejną rośliną, która jest jedną z najwcześniej zakwitających krajowych roślin wiosennych a mało się o niej wspomina jest śledziennica skrętolistna (Chrysosplenium alternifolium L.). Kwitnie od marca do maja, jest rośliną wieloletnią, preferującą cieniste lasy liściaste, mokradła, wilgotne zarośla. Spotkać ją można w olsach, łęgach nadrzecznych. Roślina jest żółtozielona, dlatego rzuca się w oczy w okresie wiosennym. Ta wczesnowiosenna roślina ma zastosowanie w leczeniu nowotworów, chorób układu limfatycznego, skórnego i w kuracjach odtruwająco-wzmacniających. Polska nazwa rodzajowa jest wynikiem przeznaczenia rośliny przez medycynę ludową do leczenia schorzeń śledziony. Także łacińska nazwa rodzajowa ”Chrysosplenium” ma z tym organem wiele wspólnego, jako że greckie chrysos = złoto, a splenos = śledziona. Surowcem leczniczym jest kwitnące ziele, czasem wyjmowane z ziemi wraz z kłączem – szybko opłukiwane i suszone w cieniu lub ogrzanym piekarniku do 50 stopni C. Cenne jest także świeże ziele z którego sporządzany jest sok, macerat, intrakt i nalewka.

Wspominając o pierwszych wiosennych kwiatach musimy wspomnieć również o wawrzynku wilczełyko (Daphne mezereum L.) i podbiale pospolitym (Tussilago farfara L.). Jest to gatunek krzewu należący do rodziny wawrzynkowatych.  W Polsce rośnie na całym terytorium, ale jest rośliną rzadką. Kwitnie przed wypuszczeniem liści, na przedwiośniu, najczęściej w marcu i na początku kwietnia. Występuje w cienistych lasach liściastych i mieszanych. Cała roślina jest bardzo silnie trująca- zjedzenie kilku dojrzałych owoców może spowodować śmierć dorosłego człowieka, dla dziecka nawet 1-2 owoce mogą być śmiertelne. Owoce i liście zawierają dwa trujące składniki: glikozyd dafninę i mezereinę. Pierwszymi objawami zatrucia jest pieczenie i drętwienie ust, puchnięcie warg, krtani i twarzy.  Roślina działa szkodliwie również na skórę i błony śluzowe; już sam kontakt z nią, bez doustnego spożycia, może powodować zaczerwienienie i obrzęki oraz pojawienie się pęcherzy na skórze. Dawniej w medycynie ludowej preparaty z kory i owoców stosowane były w przypadku podrażnienia skóry, w formie okładów. W latach 1946–2014 gatunek był objęty w Polsce ochroną ścisłą, od 2014 roku podlega ochronie częściowej. Zagrożeniem dla wawrzynka jest zbiór kwitnących roślin w celach dekoracyjnych oraz przesadzanie ich do ogródków.

Małe złocistożółte kwiaty podbiału pospolitego pokazują się, zanim rozwiną się liście. Kwitnie od marca do maja, liście pojawiają się pod koniec kwitnienia. Preferuje gleby gliniaste, miejsca kamieniste, osuwiska, skarpy przydrożne, urwiste brzegi rzek i potoków.  Naparem z podbiału leczyli już starożytni medycy – Hipokrates, Galen i Pliniusz. Bł. Hildegarda stosowała go przy wszystkich chorobach piersiowych i jako środek wykrztuśny, przy astmie i przewlekłym kaszlu. Wykorzystywano podbiał do leczenia schorzeń skórnych: ran, czyraków, wrzodów, ropni, odcisków, oparzeń. Jako surowiec śluzowy o pewnej zawartości garbników liść podbiału ma zastosowanie głównie w stanach zapalnych i nieżytach dróg oddechowych, jamy ustnej i krtani. Inne nazwy ludowe i zwyczajowe: ośla stopa, boże liczko, gęsie łebki, kwiat szczupaczy.