Już 14 stycznia 2024 roku, tuż po zmianie kierownictwa, leśnicy rozpoczęli audyty dotyczące legalności i zasadności działań podejmowanych latach 2015-2023 we wszystkich jednostkach Lasów Państwowych.

Prowadzili je inspektorzy LP, a także niezależne, zewnętrzne podmioty. W ich wyniku złożono ponad 60 zawiadomień o możliwości popełnienia przestępstwa do prokuratur w całym kraju.

Prokurator Krajowy Dariusz Korneluk powołał także w Prokuraturze Regionalnej w Krakowie zespół śledczy do zbadania gospodarności, legalności i zasadności działań podejmowanych w latach 2015-2023 przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe.

Sprawy te dotyczą między innymi:

- braku transparentności i jasnych kryteriów przy budowie dróg,

- niejasnych kryteriów wydatkowania środków na cele społecznie użyteczne,

- wydatkowania pieniędzy z funduszu leśnego na reklamę, która nie miała nic wspólnego z promocją gospodarki leśnej.

Straty Lasów Państwowych w wyniku wymienionych w raporcie nieprawidłowości leśnicy szacują na pół miliarda złotych. 

Niezależnie od kontroli zainicjowanych wewnętrznie, postępowania kontrolne w Lasach Państwowych prowadziła Najwyższa Izba Kontroli oraz Krajowa Administracja Skarbowa. Wyniki ich prac także można znaleźć w opublikowanym raporcie.

Oprócz szczegółowego opisu nieprawidłowości raport zawiera także zalecenia i rekomendacje, których celem jest zapobieganie podobnym nieprawidłowościom w przyszłości.

Należy przy tym zaznaczyć prace nad działaniami naprawczymi są w toku i Lasy Państwowe dopracowują kolejne procedury służące klaryfikacji i transparentności zasad.

FINANSOWANIE INWESTYCJI DROGOWYCH

W ramach prowadzonych prac audytowych zauważono brak stosowania jednolitych i jawnych zasad współfinansowania inwestycji drogowych w skali całych Lasów Państwowych. Poszczególne nadleśnictwa i dyrekcje regionalne działały w oparciu o własne praktyki, co skutkowało brakiem jednolitości i możliwością uznaniowego przyznawania środków. W niektórych przypadkach decyzje o współfinansowaniu inwestycji drogowych podejmowano na podstawie niepełnych lub nieaktualnych danych o stanie dróg, bez przeprowadzania inspekcji terenowych lub konsultacji.

Prowadzone w tym zakresie prace audytowe oraz opracowania NIK zwracają również uwagę na podejrzenia o kierowanie środków do gmin lojalnych wobec ówczesnych władz rządowych. W szczególności wskazuje się, że niektóre z inwestycji drogowych były finansowane w gminach, w których lokalne władze wykazywały wsparcie dla polityki rządu lub Lasów Państwowych.

Bardzo czytelnym dowodem na ogromne zainteresowanie ówcześnie rządzących inwestycjami drogowymi były liczne zdjęcia polityków podpisujących porozumienia dotyczące inwestycji wspólnych czy wręczających „czeki” w obecności pracowników Lasów Państwowych.

DZIAŁANIA NAPRAWCZE:

W celu doprecyzowania realizacji przedsięwzięć wspólnych wprowadzono zarządzenie nr 13 Dyrektora Generalnego LP z dnia 29 stycznia 2025r. w sprawie udziału Lasów Państwowych we wspólnych przedsięwzięciach drogowych, mających związek z gospodarką leśną (zn. OI.771.1.1.2025), w którym uzupełniono wykluczenia wpływające na brak możliwości przyznania dofinansowania dla zadań: 

- które dotyczą dofinansowania przedsięwzięcia nie związanego z podniesieniem nośności/ trwałości jezdni ograniczające się do pozostałych elementów drogi (w szczególności tablic informacyjnych, chodników, oświetlenia, sieci kanalizacyjnej oraz wodociągowej);

-gdzie udział środków własnych JST jest mniejszy niż 20 %;

-które obejmują łączną wartość środków finansowych wnioskowanych na przedsięwzięcie w roku wnioskowania, przekraczającą kwotę 2 mln zł;

- w odniesieniu do których wnioskodawcy nie wykazują potoku ładunku większego niż 10 000 m3.

DAROWIZNY:

Nadleśniczy ma możliwość przekazywania środków pieniężnych na cele społeczne użyteczne, w tym na rzecz jednostek użyteczności publicznej i oświatowej, która to pomoc odbywa się formalnie w oparciu o § 19 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 grudnia 1994 r. w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe.

Mimo istniejących zasad udzielania darowizn w wielu nadleśnictwach dochodziło do przekazywania środków na cele niemające związku z działalnością społecznie użyteczną. W ramach kontroli zauważono udzielanie darowizn przed zawarciem umowy, zawieranie umów bez sprecyzowanego jasnego, weryfikowalnego celu udzielanej darowizny. Umowy nie zawierały również mechanizmów kontroli/rozliczenia udzielonej darowizny.

DZIAŁANIA NAPRAWCZE:

Wprowadzono zasady, na mocy których każdy nadleśniczy ma obowiązek:

• publikowania miesięcznego wykazu umów darowizn,
• wskazania beneficjenta, celu i kwoty wsparcia,
• umieszczanie informacji w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP) nadleśnictwa.

Ten obowiązek zwiększa przejrzystość i pozwala na kontrolę społeczną nad wydatkowaniem środków finansowych przez Lasy Państwowe. Cel darowizny

powinien być jasno i szczegółowo określony w umowie. Brak jasnego określenia celu nie daje możliwości kontroli wykorzystania środków. Daje to gwarancję, że przekazane środki zostaną faktycznie przeznaczone na działania społecznie użyteczne. Instytucja przekazująca darowiznę, czyli Lasy Państwowe, powinna mieć prawo do weryfikacji, czy darowizna została spożytkowana zgodnie z zapisanym celem.

Dotychczas wiele udzielanych darowizn jako cel w umowie określała działalność statutową wnioskodawcy. Przekazanie darowizny na ogólny cel, jakim jest działalność statutowa jednostki (np. stowarzyszenia lub fundacji), jest prawnie dopuszczalne, jednak w przypadku instytucji takich jak Lasy Państwowe, niezbędne powinno być uszczegółowienie celu darowizny. Brak sprecyzowanego celu może utrudnić kontrolę nad tym, jak faktycznie środki zostały spożytkowane i może to być uznane za mniej transparentne. Przekazanie darowizny na ogólną działalność statutową jednostki byłoby bardziej uzasadnione, gdyby w umowie znalazły się zapisy precyzujące, jak ta działalność ma się odnosić do celów społeczno – użytecznych.

REKLAMA I PROMOCJA I DZIAŁALNOŚĆ CENRUM INFORMACYJNEGO LASÓW PAŃSTWOWYCH (CILP)

Do podstawowych zadań CILP należało w kontrolowanym okresie, w szczególności, prowadzenie działań w zakresie PR rozumianych jako kreowanie, utrwalanie i rozszerzanie społecznego zaufania i pozytywnego wizerunku Lasów Państwowych, wydawanie prasy leśnej i publikacji nieperiodycznych oraz rozwijanie i prowadzenie aktywności w mediach społecznościowych.

W audytowanym okresie nastąpił pięciokrotny wzrost wydatków z funduszu leśnego na działalność CILP. A szczytowy okres tego zasilania CILP nastąpił w roku wyborczym, co w ocenie kontrolujących nie było działaniem przypadkowym. 

Wielkość wykorzystanych środków z funduszu leśnego przez CILP:

- w roku 2020 – 21 883 554,40 zł,

- w roku 2021 – 28 991 813,51 zł,

- w roku 2022 – 71 991 096,78 zł,

- w roku 2023 – 100 140 145,30 zł.

Wzrost środków przekazanych do CILP z funduszu leśnego przełożył się wprost na zakup usług obcych.

CILP działało bez 3-letniego planu działań z zakresu polityki komunikacyjnej Lasów Państwowych, a jego dyrektor nie sporządzał rocznych raportów z realizacji zadań ujętych w planie i nie przedkładał go Dyrektorowi Generalnemu Lasów Państwowych. Nie opracowywano także  strategii działań promocyjnych.

W ocenie Najwyższej Izby Kontroli, która dokonała oceny tych okoliczności, opisane powyżej zaniechania miały charakter zamierzonych, ponieważ ukierunkowane były na umożliwienie całkowicie dowolnego wydatkowania środków przekazywanych CILP z funduszu leśnego na cele niezwiązane z funkcjami medialno – wizerunkowymi.

Jeśli połączyć to z lawinowym wzrostem środków przekazywanych do CILP z funduszu leśnego (szczególnie w okresie kampanii wyborczej) można stawiać tezę, że działalność osób odpowiedzialnych za prowadzenie polityki promocyjnej Lasów Państwowych nie była ukierunkowana na cele określone dla CILP, czyli na szeroko rozumianą promocję Lasów Państwowych, ale głównie na promowanie określonego środowiska politycznego bliskiego osobom odpowiedzialnym za kierowanie Lasami Państwowymi.

W omawianym okresie w CILP, przed podjęciem działań promocyjnych nie podejmowano rzetelnych działań mających na celu weryfikację celowości ich organizacji oraz zasadności poniesienia w związku z ich realizacją przewidywanych kosztów. Cała polityka medialna prowadzona była „ręcznie” w oparciu o polecenia wydawane przez bardzo wąskie grono osób zajmujących kierownicze stanowiska w Dyrekcji Generalnej LP, która kolejno bezrefleksyjnie realizowana była przez pracowników CILP.

DZIAŁANIA NAPRAWCZE:

Kierownictwo LP podjęło decyzję o stworzeniu  ram prawnych funkcjonowania jednostki, by wyżej wymienione nieprawidłowości nie mogły mieć miejsca. Prace nad restrukturyzacją trwają.

Na ukończeniu jest też nowa strategia komunikacji zewnętrznej Lasów Państwowych, przygotowywana przez Biuro Prasowe Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych przy wsparciu rzeczników prasowych regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych, której celem jest jasne określenie kierunków komunikacji przedsiębiorstwa i która ma służyć rzetelnemu informowaniu społeczeństwa o działaniach leśników oraz wspierać transparentność, kontrolę i partycypację społeczną, a także wprowadzić mechanizmy gwarantujące apolityczność komunikacji Lasów Państwowych.

Patronaty i współpraca z podmiotami zewnętrznymi

Uporządkowane zostały kwestie przyznawania patronatów Dyrektora Generalnego i nowelizowane zasad w nowym Zarządzeniu nr 66 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 24 lipca 2025 r.

Opracowano także uniwersalną procedurę nabór wniosków o dofinansowanie dotyczących współpracy przy działaniach edukacyjno-informacyjnych związanych z działalnością Lasów Państwowych w zakresie realizacji trwale zrównoważonej gospodarki leśnej. Procedura ta jest na ukończeniu, współpracuje przy niej Biuro Prasowe DGLP i Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych w oparciu o zasady konkursowe i w najbliższym czasie powinna zostać wprowadzona.